М7 ҫул Шупашкара кӗмесӗр иртсе каять пулин те хальхи ҫавра ҫул паянхи пурнӑҫа тивӗҫтерменни куҫ кӗрет — ӑна тепӗр хут ҫавӑрса ярасшӑн, урапасене Карачура, Ҫӗнӗ Лапсар, Кӳкеҫ витӗр чуптарасшӑн мар.
Нумай пулмасть ҫак ҫавра ҫулӑн ҫӗнӗ вариантне Сарапакасси ял тӑрӑхӗнче сӳтсе явнӑ иккен. Ҫӗнӗ ҫул Ишлей пӑрӑнчӑкӗнче пуҫланать те вӑрман витӗр иртсе сад пахчисен пӗрлӗхне килсе тухать (Карачура ҫывӑхӗнче сад пахчисем нумай — шӑп ҫавсем витӗр иртмелле ун). Малалла ҫул Йӑршу ялӗ ҫумӗпе (кунта Карачура вӑрман хуҫалӑхӗн вӑрманне касасшӑн курӑнать; ҫывӑхра кӳлӗсем пуррине те манмалла мар) иртсе Лапсар ял тӑрӑхӗн ҫӗрӗсем ҫине тухать. Ҫул Ассакасси ялӗнчен кӑнтӑр енӗпе (Асса пӗвинчен аяларах кӗпер тума палӑртнӑ), «Юрма» чӑх-чӗп хапрӑкӗ хушшипе иртмелле. Малалла ҫул Ҫӗньял енне каймалла, унтан вара уйсем тӑрӑх Толиккассине ҫавӑрса илсе Апаш патнелле тухмалла. Ку тӑрӑхра тарӑн ҫырма-ҫатра сахал маррине шута илсен пӗтӗмпе 7 кӗпер таранах тума палӑртнӑ.
Ҫак кунсенче ҫуллахи биатлон енӗпе Раҫҫей шайӗнче иртекен чемпионатра уйрӑм тупӑшакансем хушшинче чӑваш биатлон шкулӗн представителӗ Татьяна Семенова иккӗмӗш вырӑна тухнӑ.
Татьяна Ҫӗнӗ Лапсар поселокӗнче ҫуралнӑ, республикӑри 2-мӗш спорт шкулӗнче ӑсталӑха туптанӑ. Пӗрремӗшне Свердлов облаҫӗн пики Лариса Надеева тухнӑ, виҫҫӗмӗшне — Мускав облаҫӗнчи Дарья Виролайнен.
Кашни ҫӗнӗ кун хӑйне майлӑ пулӑмсемпе пуян. Шел пулин те пулӑмсем яланах ҫынна савӑнӑҫ кӑна кӳрсе тӑмаҫҫӗ. Кӗтмен ҫӗртен тухнӑ инкекрен этемӗн тем курса ларма тивет. Ҫавӑнпа та ҫынсен хӑрушсӑрлӑхне упраса тӑракан йӗрке хуралҫисем пурри питӗ лайӑх. Вӗсен паттӑрлӑ ӗҫӗ-хӗлӗ ҫынсене пӗрре мар усӑ кӳнӗ. Ҫӗртме уйӑхӗнче пулса иртнӗ пулӑм вара ҫакна тепӗр хут ҫирӗплетнӗ.
Шупашкар хула администраци Сергей Иванов полици майорне «Ҫулталӑк ҫынни» ята панӑ. Раҫҫейӗн ШӖМ тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх Иванов ҫул-йӗрте тухнӑ инкекре ҫухалса кайманнине пула ҫынсен пурнӑҫне сыхласа хӑварнӑ.
Инкекӗ вара ҫӗртмен 29-мӗшӗнче М-7 «Волга» трассӑн 648-мӗш ҫухрӑмӗнче, Ҫӗнӗ Лапсар посёлок ҫывӑхӗнче тухнӑ. Калугӑра пурӑнакан 50 ҫулхи арҫын темиҫе прицеплӑ урапапа ҫул тӑрӑх пынӑ. Темле самантра вара тимлӗхе ҫухатса хирӗҫле пыракан ҫул ҫине куҫнӑ. Ҫапла майпа арҫын бензовоза пырса тӑрӑннӑ. Вӑйлӑ ҫапӑннине пула топлива цистерни ҫаврӑнса ӳкнӗ, ҫул ҫине бензин юхма тытӑннӑ. Водителӗ те урапан кабининче хӗсенсе ларнӑ.
Турра шӗкӗр, ҫак вӑхӑталла ҫывӑхра Иванов майор пулнӑ. Вӑл ҫулҫӳреве вӑхӑтра хупнӑ тата васкавлӑ службисене чӗнсе илнӗ.
Утӑн 4-7-мӗшӗсенче Коми Республикинчи Сыктывдин районӗнчи Выльгорт ялӗнче «Завалинка» ятпа ҫӳрекен халӑх юррине шӑрантаракан пултаруллӑх ушкӑнӗсен регионсем хушшинчи Х фестивалӗ иртнӗ. Юбилейлӑ фестивале ҫӗршывӑн тӗрлӗ тӑрӑхӗсенчен — Коми, Мари Эл, Карели, Удмурт республикисенчен тата Киров, Архангельск, Вологодск, Самар, Мурманск, Ярославль, Чулхула облаҫӗсенчен — 30 коллектив хутшӑннӑ.
Асӑннӑ фестивальте республика чысне Шупашкарти икӗ ушкӑн — «Акаци» культура кӗрменӗн «Укӑлча» халӑх фольклор ансамблӗ (ертӳҫи Алевтина Щетинина) тата вырӑс юррисен «Ылтӑн ҫӑлкуҫсем» халӑх ансамблӗ (ертӳҫи Татьяна Григорьева) — хӳтеленӗ. Пултаруллӑх ӑмӑртӑвне хутшӑнакансене жюри членӗсем — Питерти культура академин вӗрентекенӗсем тата Раҫҫейри паллӑ «Балаган Лимитед» юрӑҫсен ушкӑнӗн солисчӗсем хакланӑ.
«Укӑлча» ансамбль конкурс программине хутшӑнма 2 хӑна юрри тата ташӑ такмакӗсем хатӗрленӗ. Хӑйсен юрӑ-ташшипе пирӗн ентешсем фестивале пуҫтарӑннӑ ҫынсене пурне те тыткӑнлама пултарнӑ.
Конкур пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх наци йӑли-йӗркисене тытса пынишӗн «Укӑлча» ансамбле II степеньлӗ лауреат дипломне тивӗҫтернӗ.
Тӑван тавралӑха упрамалли ҫулталӑк пынӑ май Шупашкарти Ленин районӗнче хытӑ каяша пуҫтармалли контейнерсене ҫӗнетеҫҫӗ. Ҫак кунсенче, сӑмахран, Ҫӗнӗ Лапсарта евроконтейнерсем вырнаҫтарса тухрӗҫ. Киввисем вырӑнне ӗнтӗ — лешсем, евро стандартпа туманран тимӗртен хатӗрленӗскерсем, пӗрре йывӑр, тепре тутӑхаҫҫӗ. Кусене вара сӑрламасӑр та юрать — вӗсене ара питӗ чӑтӑмлӑ пластикран тунӑ-ҫке. Унсӑрӑр пуҫне вӗсен хупӑлчи те пур, тата ҫума та ҫамӑл.
Ҫӗнӗ контейнерсене нумай хваттерлӗ 20 ҫурт умне вырнаҫтарнӑ. Пурӗ 31 штук вӗсем. Ку ҫеҫ те мар, малашне кунти каяша туртаракан организаци те улшӑнӗ — ку ӗҫе «Спецавтохозяйство» АУО тӑвӗ.
Шупашкар хула администрацийӗ чи лайӑх тӗп планӑн ӑмӑртӑвне пӗтӗмлетнӗ — конкурсра Питӗрти урбанистика институчӗ ҫӗнтернӗ.
Шупашкарӑн хальхи тӗп планне вунӑ ҫул каялла хатӗрленӗ. Унтанпа вӑл самай кивелнӗ тесе шутлаҫҫӗ, сӑмахран, ҫӗнӗ микрорайонсене шута илменнипе. Ҫӗннине хатӗрлес тӗлӗшпе ӑмӑртӑва ҫавӑн пекех Хусан, Ростов, Саранск ӑстисем хутшӑннӑ, анчах хакпа, пахалӑхпа тата хатӗрлес вӑхӑчӗпе вӗсем Питӗрти ӑстасенчен япӑхрах пулнӑ. Ҫӗнӗ плана ӑсталама пурӗ 6,2 миллион тенкӗ тӑкаклама шутлаҫҫӗ, ӑна 7 уйӑх хушшинче туса ҫитермелле. Паллах, хатӗрленӗ плана патшалӑх ӗҫченӗсем тата халӑх ырламалла.
Ҫӗнӗ тӗп плана Сосновка, Севернӑй, Ҫӗнӗ Лапсар посёлоксем тата Чантӑр ялӗ кӗмелле. Шупашкар хулин тӗп архитекторӗн Александр Шевлягин шухӑшӗпе тӗп хулапа Ҫӗнӗ Шупашкар ҫитес вӑхӑтра пӗрлешме пултарӗҫ. хальхинчи тӗп планпа мар пулин те, 15–20 ҫултан ку пулса иртмеллех.
Ҫӗнӗ Лапсар патӗнчи чукун ҫул урлӑ каҫмалли вырӑнта каллех пӑтӑрмах — тиевлӗ машин локомотива ҫул паман.
Никам та суранланман, тиев машина те вӑйлах ҫӗмӗрӗлмен — анчах та ҫак пӑтӑрмаха пула ҫул пӳлленсе ларнӑ-ларнах. Ҫӗнӗ Лапсартан Шупашкара ҫитес шухашлисен тавраран (е Кӳкеҫ еннелле каякан ҫулпа, е Мӑн Карачурана тухаканнипе) ҫаврӑнса кайма тивӗ.
ПАИ ӗҫчӗнӗсем пӑтӑрмах вырӑнне ҫитнӗ те ӗнтӗ — машинсен ҫӳревне йӗркелесе тӑраҫҫӗ.
Сӑнсем (2)
Константин Ивановӑн «Нарспи» поэминчи пекех кӑҫал пуш уйӑхӗн вӗҫӗнче хӗвел пӑхрӗ ӑшӑтса. Анчах та Ҫӗнӗ Лапсарта вӑл кун, пушӑн 31-мӗшӗнче, инкек сиксе тухрӗ — Совхоз урамӗн 5-мӗш ҫурчӗн стени ишӗлсе анчӗ. Унтанпа 7 уйӑх ытла иртрӗ ӗнтӗ — шӑп та лӑп юсав ӗҫӗсене тӗрӗслеме вӑхӑт ҫитрӗ.
Тӗрӗслеве пысӑк ушкӑн ҫитрӗ — хӗсӗк коридорта вӗсем аран вырнаҫма пултарчӗҫ. Электрощитовойне вара пӗррерӗн кӗрсе тухма тиврӗ. Чӑн та ҫак общежити ҫуртне палласа та илме ҫук пулӗ. Душевойсене ҫӗнӗрен тунӑ, газ плитисем вырӑнне электроплитасем вырнаҫтарнӑ, шыв пӑрӑхӗсене те тӗпрен улӑштарнӑ. Ҫурта малтан штукатуркӑпа хупламан пулсан — хальхинче хупларӗҫ, сӑрласа лартрӗҫ. Сарлама та ахаль сӑрӑсемпе мар — ӑшӑ тытакан материалсемпе усӑ курчӗҫ. Кунта пурӑнакан кил хуҫисене ҫӗнӗ улшӑнусем кӑмӑла кайни курӑнчӗ.
Ҫурта юсама пурӗ 20 миллион ытла тенкӗ пӗтернӗ: 14 миллион — ишӗлнӗ стенана юсама, 6 миллоинӗ — ҫурта тӗпрен юсама.
Паян, пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, кӑнтӑрласенче Ҫӗнӗ Лапсар посёлокӗ патӗнчи ҫул тӑваткалӗ ҫывӑхӗнче пӑтӑрмах пулса иртнӗ — пуш вакунсене туртакан локомотивпа тиев машини ҫул уйӑрайман. Ҫул ҫинчи пӑтӑрмаха пула ку вырӑнти машинсен ҫӳревне чылай вӑхӑта чарма тивнӗ — вӗсем кунта час-часах ҫӳренине шута илсен ҫулсем тем тӑршшӗ пӑкӑланса ларнӑ.
Пӑтӑрмахра тиев машини айӑплӑ пулни куҫ кӗрет. Вӑл чукун ҫулӗ ҫине сиксе тухнине пула тата локомотивӗн хӑвартлӑхӗ пӗчӗк пулманран пӗр-пӗринпе ҫапӑннӑ та ӗнтӗ. Тиев машинин водителӗ сиенленмен — локомотив унӑн хыҫалти пайне аркатнӑ.
Сӑнсем (16)
Кӑҫал чӑваш литературин классикӗ Константин Васильевич Иванов ҫуларнӑранпа 120 ҫул ҫитрӗ. «Нарспи» поэмӑн авторӗ 1890 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче ҫут тӗнчене килнӗ. Республикӑра ҫак куна нумайӑшӗ паллӑ турӗҫ — Ҫӗнӗ Лапсарти вулавӑшра та мероприяти иртрӗ.
Константин Васильевич Иванов Чӑваш Енрен аякра, инҫетри Пушкӑртстанра ҫуралнӑ. Ҫулӗ кӗске мар, ҫавна май вулавӑш ӗҫченӗсем ачасене Слакпуҫа виртуаллӑ ҫулҫӳрев майӗпе ҫитерме шут тытрӗҫ. 42-мӗш шкулӑн 8«б» клас ачисем Слакпуҫ ялӗпе, ун хӗррипе юхса выртакан Слак шывӗпе, Силпи ҫаранӗсемпе, унӑн илемлӗхӗпе паллашрӗҫ. Вулавӑш ӗҫченӗсем Константин Ивановӑн кун-ҫулӗпе, унӑн пултарулӑхӗпе паллаштарчӗҫ.
+0.3 °C